Δευτέρα 21 Ιουνίου 2010

Υπερβολική κομματικοποίηση



“Ως κόμμα ορίζεται η οργανωμένη ομάδα πολιτών, με κοινή ιδεολογία και πολιτικές πεποιθήσεις, που διαθέτει ιεραρχία, αρχηγό και συγκεκριμένο πρόγραμμα διακυβέρνησης και στοχεύει στην εξάπλωση των ιδεών της και στην άνοδο της στην εξουσία μέσ’ από δημοκρατικές διαδικασίες”

(λεξικό Μπαμπινιώτη)
Ο άνθρωπος από τη στιγμή που οργανώθηκε σε κοινωνίες –μία κίνηση που προήλθε από τη διαπίστωση ότι πολλοί μαζί εξασφαλίζουν καλύτερη ποιότητα ζωής– έπρεπε να παίρνει αποφάσεις και να προχωρά σε πράξεις όχι μόνο για το ατομικό συμφέρον, αλλά και για το κοινό καλό. Μέσα σε μια μικρή κοινωνία τις περισσότερες αποφάσεις τις έπαιρναν είτε οι σοφότεροι-γηραιότεροι, είτε οι πιο δυνατοί σωματικά. Σιγά σιγά, όμως, οι κοινωνίες διευρύνθηκαν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να υπάρχουν περισσότεροι του ενός σοφοί, περισσότεροι του ενός σωματικά δυνατοί πολίτες. Έτσι, άρχισαν να παρουσιάζονται διαστάσεις απόψεων με συνέπεια τη δυσλειτουργία του συστήματος.Η δυσλειτουργία αυτή ήταν η πρωταρχική αιτία για την εξέλιξη του συστήματος διοίκησης της πολιτείας. Απ’ την απόλυτη μοναρχία –αν δούμε τα πράγματα μέσα από τη δική μας ιστορία– περάσαμε στην ολιγαρχία, δηλαδή την εξουσία των λίγων σοφών και δυνατών, και μετά στους νόμους του Κλεισθένη και στον χρυσό αιώνα του Περικλή, της άμεσης και συμμετοχικής δημοκρατίας. Ίσως αυτή η μορφή διοίκησης, που υπήρξε ως σύστημα στην πόλη-κράτος της Αθήνας να μην υπάρξει ποτέ ξανά στην παγκόσμια πολιτική ιστορία, κι αυτό όχι γιατί είναι πρακτικά αδύνατο, αλλά γιατί ο κόσμος μαθαίνει να μαζοποιείται και να μην εκφράζει ελεύθερα την άποψή του. Νοιώθει ο σύγχρονος άνθρωπος την ασφάλεια της αφάνειας και της ανωνυμίας.Στην Αθήνα, αφού τέλειωνε η εισήγηση του πρώτου, φώναζαν: “τίς αγορεύειν βούλεται;” Και πράγματι όποιος ήθελε, έβγαινε εμπρός σε όλους και εξέφραζε την άποψή του, είτε αυτή ήταν επιδοκιμασία, είτε αποδοκιμασία προς την εισήγηση του πρώτου “λαλήσαντος”.Από τον πέμπτο αιώνα π.Χ. και μετά έχουμε την επικράτηση μεγάλων αυτοκρατοριών: το κράτος του Μ. Αλεξάνδρου και την εξάπλωση του σε όλον τον τότε γνωστό κόσμο, την ρωμαϊκή αυτοκρατορία, την χιλιόχρονη ανατολική νέα ρωμαϊκή ή βυζαντινή αυτοκρατορία, αυτήν του Τζένγκινς Χαν και την οθωμανική. Στην πορεία αυτών των μεγάλων αυτοκρατοριών έχουμε, σε διάφορες μορφές, την δραστηριότητα οργανωμένων ομάδων ανθρώπων με σκοπό την διασφάλιση καλύτερης ποιότητας ζωής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό των συντεχνιών και των καλά οργανωμένων κομμάτων κατά την διάρκεια της βυζαντινής αυτοκρατορίας, όπως οι πράσινοι και βένετοι (γαλάζιοι), οι οποίοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην κοινωνική και πολιτική ζωή.Η σύγχρονη ιστορία των πολιτικών κομμάτων ξεκινά κατά την γαλλική επανάσταση και τον διαχωρισμό των πολιτικών σε κεντρώους, δεξιούς και αριστερούς. Για να φτάσουμε στο σήμερα μεσολάβησε η εμφάνιση του φιλελευθερισμού, που εφαρμόστηκε και ως ριζοσπαστικός φιλελευθερισμός, του σοσιαλισμού-κομμουνισμού, και διαφόρων δικτατοριών, οι οποίες στο όνομα της κρισιμότητας των περιστάσεων ή της ακεραιότητας του κράτους προχωρούσαν στην τελειωτική αποδιοργάνωση και απομόνωση του.Τίθεται το ερώτημα: Ποιος ο λόγος ύπαρξης των κομμάτων στην κοινωνία; Είναι η διασφάλιση της ακεραιότητας του πολιτεύματος. H λειτουργία τους αποτελεί θεμέλιο σταθερότητας της κοινωνίας. Αποτελούν τα θεμέλια του πολιτεύματος. Υγιές πολίτευμα (όπως διαμορφώθηκε στις δυτικές δημοκρατίες) σημαίνει και υγιή κόμματα.Τι συμβαίνει, όμως, όταν περνούμε στην υπερβολική ταύτιση μας με τα κόμματα, χάνοντας την ουσία του σκοπού τους, και αντί ν’ αγωνιζόμαστε για την ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος, επικεντρώνουμε την προσοχή μας και καταναλώνουμε την ενέργεία μας στην αυτόνομη υπερλειτουργία των κομμάτων; Ισχύει η εξής αλήθεια:“Καλά οργανωμένα κόμματα δεν σημαίνει και υγιές πολίτευμα”.Είναι κοινή διαπίστωση, ότι πολλές φορές ταυτιζόμαστε με το κόμμα, τον πολιτικό φορέα στον οποίο ανήκουμε, σε κάποιες ενέργειες και κινήσεις που δεν μας εκφράζουν. Τίθεται έτσι το δίλημμα: Ταυτίζομαι ή όχι με αποφάσεις του κόμματός μου που σε μένα φαίνονται λάθος; Είναι υγεία για τον άνθρωπο-πολίτη η τυφλή τήρηση των αποφάσεων του κόμματός του;Η απάντηση δεν είναι απλή, όπως πολλοί θα έσπευδαν να υποστηρίξουν, αλλά σύνθετη, αν κοιτάξουμε βαθιά μέσα μας και δούμε πόσο σύνθετη είναι και η δική μας ψυχοσύνθεση.Εδώ υπεισέρχεται ένα θεμελιώδες ερώτημα: Τι μπορούμε να θεωρήσουμε αποδεκτό, άρα σωστό, κατά την άποψή μας για να πράξουμε; Υπάρχουν γενικά δύο πλευρές του αποδεκτού: το φυσικά και το ηθικά αποδεκτό.Το ηθικά αποδεκτό, το οποίο συνδιαμορφώνεται από ποικίλους εσωτερικούς, αλλά και εξωτερικούς παράγοντες, δεν συνδέεται πάντα με το φυσικά αποδεκτό. Έτσι κάτι που για μας είναι ηθικό, δεν σημαίνει ότι είναι ηθικά αποδεκτό και από τους άλλους, ούτε ότι συνδέεται οργανικά με το φυσικά αποδεκτό.Το φυσικό, αντίθετα, που είναι για όλους ένα ζητούμενο, είναι ταυτόχρονα και ηθικό, γιατί ο άνθρωπος γενεσιολογικά είναι καλός και η προαίρεση του αγαθή, άρα απαλλαγμένη από το ηθικά μεμπτό. Το θέμα είναι ότι μέσα στις μικρές ή μεγάλες, ατομικές ή κομματικές, ιδιοτέλειές μας έχουμε διαφθείρει την αγαθή –καλή λίαν– φύση μας.Στην προηγούμενη παρατήρηση δημιουργείται ένα νέο ερώτημα: Μπορεί κάποιος ν’ αυτοχαρακτηριστεί αυθεντία και να βάλλει τα όρια μεταξύ του κοινά, φυσικά αποδεκτού; Μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι κατέχει την αρετή της δικαιοσύνης και τη γνώση της αλήθειας, ώστε οι προτάσεις του να είναι απαλλαγμένες από το στίγμα της μη εγκυρότητας κι επομένως από την καχυποψία των πολλών που μπορεί να το διαβάλλει και ως απορριπτέο; Εδώ είναι το μεγάλο μυστήριο, αλλά και η απλή λογική απάντηση, που σχετίζεται και με την απλότητα των αποφάσεων που καλούμαστε να πάρουμε.Μ’ έναν ιλιγγιώδη συνειρμό φτάνουμε στην τελική σκέψη: Ποιο είναι το φυσικά, κοινά αποδεκτό, που θα παρασύρει και μένα καταφατικά στην ενεργητική σύμπραξη και από ποιον διατυπώνεται ως πρόταση;Σ’ αυτό το σημείο γίνεται ο πρώτος διαχωρισμός μεταξύ αυτών, που μάχονται για την εύρεση της αλήθειας και αυτών, που ως καλοί φίλοι του Μορφέα, παίρνουν τον ύπνο του ...“αδίκου”. Οι μεν πρώτοι φτάνουν στην πηγή της ιδεοπολιτικής γραμμής, οι δε απλά συνεχίζουν να τείνουν το χέρι τους προς τον ουρανό, όχι για επίκληση με έλλογη πίστη του ουράνιου Πατέρα, αλλά για να συμφωνήσουν –με άλογη πίστη– με την κομματική πρόταση, είτε αυτή είναι φυσικά αποδεκτή είτε όχι.Η απάντηση στο πώς πρέπει να πράττουμε σε τέτοιες περιπτώσεις στρέφεται γύρω από την κατανόηση του φυσικά αποδεκτού. Η δυνατότητα μας να ξεχωρίζουμε το φυσικό, άρα και σωστό και έτσι να πορευόμαστε στη ζωή μας είναι αποτέλεσμα παιδείας, καλλιέργειας και συνεχούς εσωτερικού αγώνα, έτσι ώστε να καταστήσουμε ικανό τον ίδιο μας τον εαυτό να μπορεί να βλέπει, όσο το δυνατόν πιο καθαρά τα γεγονότα, να ακούει όλες τις απόψεις ως ελεύθερο πνεύμα, να φιλτράρει όλες τις παραμέτρους και να καταλήγει στην τελική του επιλογή. Είναι σίγουρο, πως αν περάσουμε τον εαυτό μας μέσα από μια τέτοια καθαρτική διαδικασία η απόφασή μας θα συμπέσει, όχι τυχαία, με το φυσικά αποδεκτό.Εντοπίζοντας τον αυθεντικό εαυτό μας, θα κατανοήσουμε την διαφορά μεταξύ του φυσικά και ηθικά αποδεκτού της πρότερης μη φυσικής κατάστασης και θα μπορέσουμε ν’ αντιμετωπίσουμε το δίλημμα, ανάμεσα στην πλήρη ταύτιση με το κόμμα, η οποία θα μας εγκλωβίσει πνευματικά και ψυχικά, και στην ελεύθερη συμμετοχή σ’ ένα σύστημα, το οποίο στην υγιή του μορφή είναι θεμελιακό και σημαντικότατο για την ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος.Απ’ την τελευταία παρατήρηση έρχεται ως αναγκαία μια ακόμη σημείωση. Διαπιστώνουμε συχνά, ότι κοινές στάσεις, κοινές αποφάσεις μαζικά εκφραζόμενες για την αντιμετώπιση γεγονότων, που έχουν επιπλέον τον χαρακτήρα του φυσικά αποδεκτού, δηλαδή στην ουσία τους είναι καλές, αβασάνιστα χαρακτηρίζονται ως έκφραση υπερβολικής και φανατικής κομματικοποίησης, από εκείνους τους ανθρώπους που έχουν διαμορφώσει, με βάση συνήθως το ατομικό τους συμφέρον, ένα δικό τους πλαίσιο για το ηθικά αποδεκτό.Προφανώς, γίνεται κατανοητό, ότι η έννοια υπερβολική κομματικοποίηση χαρακτηρίζει, όχι μόνο πολίτες, που είναι ενταγμένοι στα στενά πλαίσια μιας παράταξης, αλλά κι αυτούς, οι οποίοι με το πρόσχημα της ανεξάρτητης γνώμης εξιδανικεύουν την ατομική άποψή τους για το ηθικά αποδεκτό, εναντιώνονται στο “κατεστημένο” κοινά αποδεκτό και ενοχοποιούν το φυσικό, πράξη που δηλώνει αταξία του λογικού και κυριαρχία του παράλογου, με συνέπεια ανάλογες άλογες συμπεριφορές.Το πολίτευμα, σήμερα, δεν χρειάζεται ούτε υπερβολικά κομματικοποιημένους πολίτες, ούτε apolitique, αντιδραστικούς εκφραστές ενός αναποτελεσματικού και θολά δομημένου μοντέλου οργάνωσης, παρά ανθρώπους, που βλέπουν πέρα από το ατομικό συμφέρον, που κατανοούν, ότι το μέλλον στην κοινωνία ανήκει στην ειλικρίνεια και στην αμεσότητα, δηλαδή, σ’ ένα πραγματικό κοινωνικό ρεύμα, που στόχο θα έχει, να κάνει και τον τελευταίο πολίτη συμμέτοχο στην πορεία της κοινωνίας προς το αύριο και στην αναβάθμιση του πολιτεύματος.Ο τερματισμός της υπερβολικής κομματικοποίησης, και συνεπώς της πόλωσης, αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός για τις μέρες μας. Για να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο πρέπει να ξεσπάσει κρίση πολιτική ή κρίση εθνικών αξιών. Προσωπική μου άποψη είναι ότι κάτι τέτοιο δεν θ’ αργήσει να γίνει και θα το ζήσουμε σχετικά σύντομα. 


Α.Θ.Βαμβίνης (Νοέμβριος 2007)

Επιστροφή στο Λόγο

Είναι στιγμές που ο άνθρωπος αναζητά διέξοδο από την επανάληψη.Ίδια γεγονότα, ίδια πρόσωπα, ίδιες αντιδράσεις, τον οδηγούν σε νωθρότητα. Είναι στιγμές, που αναζητώντας διέξοδο από τον κακό του εαυτό τα βάζει με όλους και με όλα. Είναι στιγμές, που θέλοντας να βρει νέο νόημα, χάνει το δρόμο του και περιπλανιέται.Βρίσκω, λοιπόν, τη δική μου διέξοδο μέσα από τη συγγραφή δυο σκέψεων.Οι σύγχρονες δομές της κοινωνίας καθιστούν τον άνθρωπο, τον πολίτη, το μέλος του συστήματος της οργανωμένης κοινωνίας, αδύναμο να αντιδρά και να παράγει νέο όραμα.Οι συνισταμένες παραστάσεις και εικόνες που λαμβάνει καθημερινά, του δημιουργούν την αντίληψη, ότι είναι αδύνατον να συμμετέχει στην παραγωγή λόγου και πράξης.

Ο λόγος...ο ορθός λόγος...Αυτή η δυνατότητα, που έχει ο άνθρωπος ο πεπαιδευμένος, είναι ένα πολύτιμο δώρο.Η δυνατότητα εκ φύσεως να μιλούμε με ορθό λόγο τώρα μας την προσβάλλουν. Η πραγματικότητα πλάθεται σε μικρά κονκλάβια και προωθείται μέσα από πληρωμένα "κουτιά". Είναι σκανδαλώδες το γεγονός της κατευθυνόμενης είδησης, γιατί αυτή δημιουργεί μία ψεύτικη εικόνα του κανονικά πραγματικού.
Η προσβολή, λοιπόν αυτή του λόγου, οδηγεί σε ανούσια πράξη. Ο άνθρωπος χάνει το νόημα της ζωής. Επικεντρώνεται σε γεγονότα που γεμίζουν με "σκουπίδια" τις καθημερινές του σκέψεις. Κάνει λογικούς συνειρμούς με καταστάσεις που έχουν να κάνουν μόνο με τους άλλους.Σκέψεις και σχόλια για ευτελή περιστατικά. Γεμίζει και πάλι γεμίζει την καθημερινότητά του με "μπάζα" και ψεύτικα ιδανικά.Χάνει, συνεχώς, τον εαυτό του μέσα στο σκοτάδι του ψεύδους...Χάνει την επαφή με τις κινήσεις της διάνοιάς του...Οι σκέψεις του προτρέχουν μόνες τους, χωρίς έλεγχο...Ο νους του σκοτίζεται και δε βλέπει τις άγαρμπες κινήσεις της καρδιάς...Χάνει ο άνθρωπος τον χτύπο της καρδιάς του...Ξεχνά το λόγο για τον οποίο υπάρχει...Κι αν δεν το ήξερε ποτέ, δε θέλει να τον μάθει...Καταλήγει να νιώθει κενός μέσα στην επανάληψη της ίδιας του της καθημερινότητας...Αυτή η εκρηκτική αποδόμηση της ψυχής του ανθρώπου, η προσβολή δηλαδή της διάνοιας και του νου, πρέπει να αντιμετωπίζεται από τον άνθρωπο με την επιστροφή του στον ορθό, καθαρό λόγο και την βαθιά του πίστη, ότι η ελευθερία παραχωρείται από την αγάπη του αληθινού Λόγου.Η επιστροφή αυτή θα οδηγήσει και στην καταξίωση του προσώπου στην κοινωνία των ατόμων. Πρέπει ο άνθρωπος να ξαναβρεθεί πρόσωπο με πρόσωπο και να ανταλλάξει ιδέες, όνειρα, οράματα.Να προσφέρει και να δεχτεί αλληλεγγύη, αγάπη και κατανόηση.Η καταξίωση, λοιπόν, του ανθρώπου ως πρόσωπο θα είναι ο μεγάλος αγώνας μας σε μια κοινωνία, που όλο και περισσότερο αυτοκαταστροφικά επιλέγει να δημιουργεί άτομα, άμορφες μονάδες αναπαραγωγής του ευτελούς.Σε μια κοινωνία, που κυνηγά την ευδαιμονία με όλα τα μέσα της σύγχρονης πλάνης.